Voetnoten bij recente pandemie-comedy shows.
Paul De Hert (hoogleraar Vrije Universiteit Brussel – hoofddocent Tilburg Universiteit)
De Vlaamse komiek Michael Van Peel worstelt in zijn laatste show Welcome to the rebellion met Covid-kritische argumenten over de ernst van sommige pandemiemaatregelen voor de burgerlijke vrijheden, begrijpt de kritiek op het coronavaccin niet en richt zijn pijlen op 'antivaxers' die deelnemen aan vrijheidsmarsen en geloven in samenzweringen.
Meer in het bijzonder lacht hij met drie groepen mensen: deze tegen het coronavaccin, deze aanwezig op marsen voor de vrijheid en deze met theorieën over samenzweringen. Doet deze belangrijke komiek daarmee recht aan vaccintwijfelaars, vrijheidsdemonstranten en complotdenkers? Is hiermee de hele Covid-kritische beweging ontmaskerd?
Met wetenschappelijke voetnoten - wetenschappers kunnen dat nu eenmaal niet laten - argumenteer ik voor meer bezonnenheid bij Van Peel en het weglachen van mensen met complottheorieën achterwege te laten. Noah Trevor, mijn andere favoriete komiek, koos voor zijn eigen, verbindende complottheorie. Van Peel met zijn kritische geest had dieper kunnen graven. In deze bijdrage bespreken we eerst de vele talenten van deze intelligente, rebelse komiek, om dan in gesprek te gaan over zijn koudwatervrees voor alles wat door uiterst rechts verdedigd wordt, zijn verdediging van de coronapas badend in een geloof over onproblematische coronavaccins.
Michael Van Peel niet bang van politici
Als privacy- en vrijheidminnend wetenschapper volg ik Michael van Peel al vele jaren. Het begon met een weergave van zijn eindejaarsconferentie in 2012 op de Vlaamse radio. Luid en duidelijk kwam een stem uit de boxen die aan een hoog tempo de politieke actualiteit analyseerde en daarbij complexe thema’s en verklaringsmodellen niet uit de weg ging. Ik was geboeid en zou dat blijven, trouw aanschuivend met mijn gezin voor zijn optreden in de Antwerpse Arenbergschouwburg in de daaropvolgende jaren.
Deze vroege veertiger uit Antwerpen met een diploma handelsingenieur, komt uit een politiek actieve familie. Vader Dirk Van Peel was actief binnen de christelijke CD&V in Kalmthout en zuster Valerie Van Peel bij de Vlaams Nationalistische N-VA. Michael zelf laat zelden doorschijnen waar zijn politieke voorkeur ligt en beperkte zich (vooral in het verleden) tot machtskritiek. Alsof politieke meerderheden hem koud laten, fileert hij zin en onzin van politieke dossiers waarbij geen enkele machtspartij of kleur gespaard wordt.
Als bewust politiek dakloze boeit me dat. Machtsconcentraties zijn in een democratie momenten van waakzaamheid, nooit momenten van triomf of sterkte. Moedig vond ik bijvoorbeeld Van Peels kritieken op N-VA beleidsmensen op het hoogtepunt van hun macht. Heel Vlaanderen scheen in 2014 besloten te hebben op deze Vlaams-nationalistische partij te stemmen, wat behoorlijk intimideerde, omdat niemand goed kon voorspellen wat dit zou betekenen voor de toekomst van het federale België.
Michael van Peel liet zich niet intimideren. Zo aarzelde hij bijvoorbeeld niet om een stemkanon als Jan Jambon - geliefd bij velen wegens zijn laagdrempelige maar welopgevoede uitstraling -, hard aan te pakken op dossiers zoals terrorismebestrijding en zijn burgemeesterschap.[1]
Naar Van Peel ga je om iets te leren
Die compromisloze eigenschap, gekoppeld aan politiek doorzicht, maakt Van Peel tot een uitermate boeiende stem over politiek. Zijn eindejaarconferences waren altijd meer dan een gewone terugblik op basis van wat krantenknipsels. Meer dan zijn collegae humoristen, zoals Alex Agnew, die tijdens hun shows hun worstelingen met maatschappelijke thema’s tonen, slaagt Van Peel erin om ook een echte visie te ontwikkelen door thema’s bij hun staart te pakken waardoor ze controleerbaar worden. Zijn aanpak van het terrorismeprobleem, in het bijzonder na de aanslagen in Brussel en Zaventem van 2016, was leerrijk. Hoe combineer je oprechte zorg voor veiligheid met rechtstatelijke waakzaamheid over machtsmisbruik door de overheid? Hoe vermijd je diaboliseren van de moslimgemeenschap als sommigen in naam van de Islam misdrijven plegen? Van Peel slaagde in deze uitdaging, beter dan beleidsmensen en vertegenwoordigers van de verschillende levensbeschouwingen met hun verplichte nummertjes.
Een troef bij Van Peel vormt mimiek en nonsens. Politici en andere ambtsdragers blijven het best ver weg van deze skills van de humorist. Zonder een taalkunstenaar te zijn (zingen lukt ook niet), kan Van Peel door het versnellen van zijn spreekritme en het komisch nabootsen van gesprekken elke politieke pose en alle beredeneerde onzin onderuithalen.[2] Het luidop uitlachen van de zo gevreesde IS-strijders met hun vele kleine onvolwassen kantjes bijvoorbeeld, zorgt op een aanstekelijke wijze voor het controleren van ongrijpbare angsten over aanslagen. Zijn spot werkt therapeutisch. De vijand wordt menselijk gemaakt. Banken en de media brengt hij terug tot een stelletje deugnieten met eigen agenda’s (geldgewin, leugens verkopen, misleiden, …) door telkens op het afleidingsmaneuver (‘balletje, balletje, balletje’) te wijzen als we door te veel onzin de echte toedracht van feiten lijken te mislopen.
Dat brengt me tot een tweede troef bij Van Peel, zijn fascinatie voor de macht van de economie en vertrouwdheid met economische verklaringsmodellen. Herinner u al die goedbedoelde films van geëngageerde Hollywood stars over de bankcrisis en het ineenstorten van de woningmarkt? Ik kreeg die films zelden verteerd, maar bij Van Peel kan je de analyse over de rol van geld en het gesjoemel tot het einde volgen. Follow the money, heet dat tegenwoordig naar Marx en Engels die vanaf 1845 hamerden op het belang van de 'ökonomischen Basis' (het geld, de economie) die onze instituten en zienswijzen ('Überbau') beïnvloeden.
Met Marx’ wetenschappelijk socialisme werd evenwel ook de basis gelegd voor een reflex van superioriteit bij links en bij economiestudenten die het altijd beter weten omdat ze ‘de grote lijnen’ en de ‘echte’ dynamieken zien.[3]
Van Peel, stempels en minder evidente vrijheidsvraagtukken
Behoudens een cursus economie, biedt Van Peel ook een groot hart voor vrijheid en een allergie voor paternalistische bestuursvormen. Government should serve us, hoor je hem denken wat hem boeiender maakt dan de doorsnee marxist die over de staat maar één ding te zeggen heeft, met name dat het ‘een door het kapitaal aangestuurd instrument’ is. Slaapverwekkend zijn die grote economische analyses en zo ver van een menselijke realiteit die veel vaker te maken heeft met kleine dagdagelijkse realiteiten. Levensfris daarentegen zijn Van Peels analyses over de kleine grote dingen des levens en het onvermijdelijk gepest door een organisatie als de staat. Zijn boek uit 2016 over een Vespa-reis naar Afrika bevat kostelijke passages over 'de ambtenaar' als universele subsoort van de homo sapiens bij wie elk verzoek voor een document of een stempel bij de burger zorgt voor een kafkaiaanse nachtmerrie.[4]
Nog zo'n terugkerend thema bij Van Peel zijn boetes en verkeerscamera’s. Bij hem geen technische details, maar een aanklacht over de kern van deze zaak: een samenleving vol verkeerscamera’s en flitscamera’s is er één die door robots geregeerd wordt. De mens komt niet meer tussen in deze repressieve processen startend met een flits, waarna digitaal een dossier wordt aangemaakt en een boete automatisch wordt opgestuurd naar de betrokkene.[5]
Bij de mogelijkheid voor Belgische gemeenten op eigen boetes op te leggen (zgn. GAS boetes) wijst hij op de shift van een samenleving waar de burger in regel niet wordt beboet, naar de huidige samenleving waar het zoeken is naar een burger die nog nooit een boete heeft gehad.[6] Wat willen we eigenlijk bereiken met boetes in een samenleving die zijn burgers als kinderen behandelt?[7]
Organisaties zoals de Liga Mensenrechten in België en de Stichting Privacy First in Nederland doen al jaren inspanningen om complexe dergelijke dossiers aan de burger uit te leggen,[8] maar zonder een komiek blijft dat een moeilijke opdracht. Temeer omdat diezelfde burger soms vragende partij is voor meer controle door de overheid. Van Peel durft die burger in de ogen kijken. 'Collectieve verzuring', noemt hij het, en spot met de Vlamingen die boos zijn als ze horen dat Vlaanderen viermaal meer flitsboetes uitschrijft dan Wallonië. De boze Vlamingen willen niet minder Vlaamse boetes, maar willen integendeel dat de Walen er evenveel uitschrijven als de Vlamingen. Ikke slechtgezind, iedereen slechtgezind en ikke gene seks, niemand seks heet dat mechanisme bij Van Peel.[9]
De meest voor de hand liggende humorist voor de Covid-kritische beweging
Voor de Covid-kritische beweging en de bredere beweging van wakkere burgers met abonnementen op nieuwsplatforms zoals tegenwind.tv en blckbox.tv, lijkt Van Peel, alleszins in Vlaanderen, de meest voor de hand liggende humorist om te graven in thema’s zoals digitale cash, digitale identiteiten en transhumanistische dromen over technologie als middel om de mens op hogere niveaus te brengen. Ik was in elk geval erg benieuwd naar wat hij met deze thema’s zou doen in zijn nieuwe show.
Deze show - Welcome to the rebellion - start met een reflectie over onze verslaafdheid aan smartphones en het verlies dat optreedt onder meer op het vlak van oriëntatie. De hele idee om acht jaar geleden met een oude Vespa vijftig dagen te rijden richting Dakar met landkaarten (!) en kompas (!), getuigt van eenzelfde bekommernis over te veel technologie-afhankelijkheid.[10]
Maar niet alle technologie is slecht. Als geboren piloot (van zweefvliegtuigen en brommers) is er bij Van Peel ook sprake van een liefde voor technologie. Zo schrijft hij: ”alleen in de woestijn, ben je kwetsbaar, maar het gevoel kapitein te zijn van een voertuig - een boot, een vliegtuigje, een auto of een motor - neemt die kwetsbaarheid weg. Zolang het voertuig blijft werken, ten minste. Het geeft je het gevoel (de illusie?) van controle, de koppige admiraal te zijn van je eensmansvloot”.[11]
Balletje, balletje, balletje: de hetze tegen ongevaccineerden
Het mag wel duidelijk zijn dat ik graag naar Van Peel luister. Hij zit op mijn vakgebied (privacy, politie, GAS-boetes). Zijn shows stimuleren intellectueel en politiek. Zijn analyses zijn diepgravend, met oog voor werkelijke grote machtsmechanismen (zoals banken en geld) en kleine machtsmechanismen ('de macht van de stempel'; 'ikke geene seks, niemand seks'). Terecht relativeert hij mediathema's die er alleen maar zijn om ons af te leiden van meer structurele of verborgen mechanismen (‘balletje, balletje, balletje’).
Als lid van de Covid-kritische beweging, zag ik de ganse polarisatie tegen ongevaccineerden, met de telkens wijzigende argumenten (van goed voor jezelf, naar goed voor de anderen, tot goed voor de ziekenhuiscapaciteit) een afleidingsmaneuver (balletje, balletje, balletje). Natuurlijk gezond staat in deze samenleving niet echt bovenaan, medicijngebruik wel. De zorg was al jaren stiefmoederlijk behandeld. Het Zweedse alternatief voor een lockdown beleid werd te gretig afgeserveerd. Het vaccineren van gezonde mensen werd niet zorgvuldig toegelicht. Heeft er iemand in 2020 en 2021 ooit een statistiek met fataliteits- of mortaliteitscurves ten gevolge van COVID-19 onder de vijftig jaar gezien? Ze bestaan maar meestal kregen we vooral anekdotes te horen ('er belanden ook jongeren op intensieve') zonder harde data. Het virus doodt statistisch gesproken bijna niemand in die leeftijdsgroep,[12] zoals ook blijkt uit onderstaande tabel die ik ontleen aan Maurice de Hond:[13]
Voor de Covid-kritische beweging was van meet af aan duidelijk dat het virus een belangrijk probleem was voor risicogroepen te meer omdat de persoonlijke bescherming door het vaccin verre van absoluut was, en relatief snel afnam, zeker in de aanwezigheid van nieuwe varianten.[14] Dit muterend karakter zette ook druk op elk geloof in een gezondheidspas met privileges voor gevaccineerden. In feite was dit al duidelijk in de eerste helft van 2021,[15] - nog voor de uitrol van de coronapassen.[16] Ook overheidsexperts zagen de nadelen van coronapassen,[17] maar bleven er toch bij zweren en het gebruik werd systematisch verbreed.
Van Peel over de Covid-kritische beweging: allemaal antivaxers
In Welcome to the rebellion, mocht ik echter geen op goed onderzoek gebouwde grappen smaken over de pandemie, over big pharma, over de rol van experten en hun greep op de media, noch over politici én ambtenaren die ruimte zagen voor polarisatie en afkeuring. De titel van het show verwijst naar de worsteling van de komiek met het eigen rebelse karakter, dat met de jaren aan felheid verliest en wat mainstream lijkt te zijn geworden. Als reactie gaat Van Peel dan maar ‘valse rebellen’ viseren, mensen die het systeem in vraag stellen, maar dan op punten die volgens hem geen rebellie verdienen. Systematisch richt hij zijn pijlen op 'antivaxers'. Ondanks de geruststelling dat ‘onder zijn vrienden ook niet -gevaccineerden zijn’ volgen wat pijnlijke uitspraken over mensen aanwezig op de bevrijdingsfeesten- en marsen in het Brusselse Ter Kamerenbos van april en mei 2021,[18] met als dieptepunt een schampere bespreking van de kleren en sandalen van een jonge deelneemster die voor de camera sprak over ‘leren leven met het virus’.[19]
Foto VRT news: het illegale festival La Boum, Brusselse Ter Kamerenbos mei 2021
Waarom doet Van Peel dat? Hij weet van bepaalde Covid-kritische stemmen, maar nergens blijkt evenwel dat hij zich goed ingewerkt heeft in deze materie.[20] Het beleid en de mainstream media gingen in de voorbije jaren voorbij aan de realiteit van onzekerheid binnen de wetenschap.[21] Er is, zeker bij grote onzekerheid, niet altijd sprake van een consensus rond één verklaring of één wetenschappelijk inzicht.[22] Dat werd onvoldoende gebracht. Overheidsexperts genre Van Ranst in België wilde naar eigen zeggen één boodschap brengen en de bevolking niet verontrusten.[23] Toch valt er bij de door de media en beleid goedgekeurde experten wel degelijk ook wat te leren over discussies over de consensus,[24] ook al is het tussen de lijntjes.[25] Mijn boodschap aan Van Peel is dat geen vaste consensus over een goed pandemiebeleid bestaat, ook niet onder wetenschappers, of het nu gaat om lockdowns, schoolsluitingen, privacy-intrusies via coronapassen of vaccins.
Bovendien mist hij de terechte waarschuwing in de media voor polarisering en dualisering.[26] Die boodschap duikt ook op in de wetenschappelijke literatuur: nodeloze dualisering moet vermeden worden want het laat niet toe om fenomenen zoals vaccinatietwijfel en het succes van complottheorieën te begrijpen.[27] Dualisering speelt in de kaart van hen die baat hebben bij het stigmatiseren van mensen. Is het niet vreemd dat antivax altijd als vanzelf gelijkstaat aan dom? Wellicht is het vanuit wetenschappelijk oogpunt net heel belangrijk om deze minderheidsgroepen mee op te nemen in wetenschappelijk onderzoek. Maar dan geen onderzoek waarbij de uitkomst al op voorhand vaststaat of onderzoek dat een karikatuur maakt van tegenargumenten. Zoals het de wetenschap onwaardig is om een uitkomst bij voorbaat al uit te sluiten, hebben Covid-kritische wetenschappers en deskundigen vaccinatie as such nooit afgewezen.
Van Peels paralyse rond rechts en misplaatste rebellen
Twee keer merkt Van Peel tijdens zijn show op dat hij zich in de voorbije jaren niet uitsprak over pandemie-vraagstukken, omdat hij dan een standpunt zou verdedigen dat ook bij extreemrechts steun vindt.[28] Zo'n houding stelt teleur. Het past slecht bij een onafhankelijke ziel als Van Peel om strategisch te zwijgen of zich bij zijn spreken te laten leiden door anderen.[29]
Ook laat hij zich ontvallen dat het pandemiebeleid niet zo erg was. De bezorgdheden van de betogers op de pandemiebetogingen[30] waren wat 'misplaatst'.
Er leefden en leven nochtans legitieme bezorgdheden bij de mensen die zich niet lieten vaccineren en de deelnemers aan marsen. Met grote lichtzinnigheid werd in de afgelopen jaren het een na ander voorstel gelanceerd om economische sectoren te sluiten, vrijheden verder te beperken, volwassen verplicht te vaccineren op straffe van jobverlies, om kinderen te vaccineren, enz. Boven op de formele overheidsinstrumenten, was er een moraliserende dynamiek waarbij de ongevaccineerden te maken kregen met aanzienlijke morele veroordeling van de ongevaccineerden.[31] Deze afkeuring werd verpakt in een taal van morele superioriteit, terwijl bleek en blijkt dat vooral eigenbelang (zelfzorg) eerder dan algemeen belang de protagonisten van deze morele politiek beroerde.[32] Politici en beleidsmensen gingen gretig inspelen op deze dynamiek van morele veroordeling.[33] De psychologische druk en het stigma was aanzienlijk. Discriminerend gedrag werd de regel. De ernst ervan wordt door wetenschappers vergeleken met het discrimerend gedrag ten aanzien van migranten en minderheden.[34] De gehoopte gedragsverandering kwam er doorgaans niet. Een groeiend wantrouwen bij de ongevaccineerden kwam er wel[35]. Reden genoeg om te rebelleren.
Van Peels paralyse rond vaccin-weigering
Michael Van Peel gelooft in Verlichting, mensenrechten en kritisch denken. Een aantal aspecten van het pandemiebeleid krijgen zijn aandacht,[36] maar het vaccinvraagstuk zet hij volledig uit de wind.[37] Zijn verdediging van de aan massavaccinatie gekoppelde coronapassen, baadt in het geloof dat een vaccin onproblematisch is en dat de coronapas slechts een zachte nudge is.[38]
Climax van Welcome to the rebellion is de al genoemde scene met de vrouw op La Boum in het Ter Kamerenbos. Van Peel ergert zich aan haar uitspraak dat ‘met het virus moet geleefd worden’ en reageert zich af op haar bloemenkleed en sandalen, alsof het voor de hand ligt dat mensen die zich zo kleden, te dom zijn om na te denken. Hier overschrijdt hij een lijn tussen lachen met en uitlachen om te kwetsen. Verontwaardigd, bijna geparalyseerd, vraagt Van Peel zich vervolgens af waar zo'n uitspraak over met virussen leven vandaan komt. Heeft de mens niet altijd met technologie geleefd? Zouden we zonder technologie niet in een put leven? Hoe kan je nu tegen het vaccin zijn?[39]
Naast antivaxers zijn er ook mensen zijn bij de Covid-kritische beweging die vooral twijfelen aan welbepaalde Coronavaccins en aan de bevolking brede uitrol van alle coronavaccins. Van Peel duwt iedereen samen in één hoek en negeert de kern van het vaccinrealisme:[40] niet elk virus is hetzelfde, niet elk vaccin is hetzelfde. Praten over 'de vaccins' is veel te algemeen. De risico-baten en ethische analyse moet bij elk virus en bij elk type vaccin opnieuw gedaan worden: leeftijd, geslacht dosis, bijwerkingen, effectiviteit, proportionaliteit, bestaan van compensatie bij schade... zijn allemaal factoren die in overweging genomen moeten worden.[41]
Redenen genoeg om ook bij virussen de basisregels van het gezondheidsrecht (proportionaliteit, voorzorgsbeginsel bij onzekerheid, geïnformeerde toestemming, gesprek met de vertrouwensarts, do not harm) te respecteren en ook reden genoeg voor een overheid om zeer omzichtig om te gaan met vaccins verplicht te stellen.[42] Gøtzsche geeft de burger een eenvoudige tip om het vaccinatiebeleid van de eigen overheden te beoordelen: wanneer er aanzienlijke verschillen zijn tussen vaccin-adviezen van landen van een vergelijkbare status, betekent dit dat de betrokken vaccins niet zo belangrijk zijn of dat bepaalde overheidskeuzen inzake vaccinatie niet zo evident zijn.[43] Maurice de Hond past deze regel toe wanneer hij vaststelt dat de Nederlandse Gezondheidsraad tot in februari 2023 blijft aanbevelen om jongeren te vaccineren tegen corona, terwijl meerdere andere landen dat niet doen.[44]
Van Peel weet ondanks zijn botte veralgemening dat niet alle vaccins gelijk zijn. Naar aanleiding van het Belgisch gele vaccinatieboekje schrijft hij in 2016 een vaccinrealistische passage over het choleravaccin.[45] Zijn kostenbaten-afweging is vlekkeloos want hij kijkt naar effectiviteit, bijwerkingen, alternatieven en de impact op vrijheden als overheden gezondheidsingrepen gaan voorschrijven.
Waarom doet hij dat niet bij de bestaande Coronavaccins? Het debat over vaccinatie is ver van voorbij en het vaccinrealisme groeit en corrigeert uitwassen van het vaccinidealisme of -fanatisme. Studies over vaccinatieschade stapelen zich op.[46] Gezaghebbende bronnen adviseren om niet te vaccineren onder 50.[47] Toch blijven sommige virologen de boodschap van maximale vaccinatie verder uitdragen als een passe-partoutoplossing voor de volledige bevolking en ongevaccineerden 'dom' noemen.[48] Dit laatste tegen de vaststellingen in van de Belgische Hoge Raad voor Gezondheid over de kracht van natuurlijke immuniteit en de lage fataliteit en mortaliteit bij gezonde mensen.[49]
Balletje, balletje, balletje en de hetze tegen complottheorieën
Van Peel richt zijn pijlen tenslotte op mensen die in samenzweringen geloven. Samenzweringstheorieën zijn altijd goed voor een grap, maar wat is een samenzweringstheorie? Een klassieke valkuil bij het aanwijzen van samenzweringen, zeker wanneer het gaat om betwiste onderwerpen, vormt de aanname dat onwaarheden allemaal van één kant komen en dat bijvoorbeeld pro-pandemiebeleid-mensen in grote mate immuun zijn voor onwaarheden en perfect in staat zijn om feit van fictie te scheiden.[50] Een andere valkuil is om de onwaarheden vooral te situeren bij domme of onopgeleide personen.[51] Beide valkuilen worden niet steeds helder gezien door intelligentsia en beleid wanneer ze het hebben over Covid complottheorieën en fake news verhalen: in hun uitspraken horen we te veel zekerheid in omstreden kwesties, en te veel eigendunk gevoed door een laagje Verlichtingsarrogantie ten aanzien van 'niet-Europese migranten'(zoals dat heet in Europa) [52] of 'bepaalde etnische of raciale groepen' (zoals dat heet in de Verenigde Staten).[53]
Ook hier is de boodschap nodeloze dualisering vermijden, want anders valt vaccinatietwijfel, fake news en het succes van complottheorieën niet te begrijpen.[54] Deze boodschap is meer subtiel dan het gangbare motto dat kennis en informatie fabels en domheid kunnen overwinnen.[55] Zo leefde er een zienswijze dat zwarten beter bestand zijn tegen het virus dan witten, ook in de Verenigde Staten.[56] Dit geloof is inmiddels door talrijke rapporten weerlegd.[57] De fabel is dus onwaar en fout, maar stopt het hier? Hebben we geluisterd naar de boodschap achter de fabel en naar de zwarte mensen die zo'n verhalen geloven[58] Er is een groeiend bewustzijn bij wetenschappers en critici dat complottheorieën een bepaalde functie of achtergrond hebben. Amber Butts schrijft: "Zelfs wanneer zwarte samenzweringstheorieën misplaatst zijn, zijn ze niet onzinnig".[59]
Amit Prasat veralgemeent deze lering: samenzweringsverhalen kunnen misplaatst zijn, maar zijn nooit onzinnig en door te kijken naar hun rol binnen gemeenschappen (niet alleen de zwarte gemeenschap, maar elke gemeenschap) kunnen we veel leren. Zo leven er bij witte gemeenschap andere verhalen dan bij zwarte. Complottheorieën die draaien rond 'het ondermijnen van onze grondwettelijke vrijheid' of rond Bill Gates en pogingen van 'hogerop' om de democratie te ondermijnen, leven veelal bij witte repubikeinen,[60] wat waarschijnlijk Van Peels allergie voor deze specifieke complottheorieën over samenzweringen tegen de vrijheden van burgers verklaart.[61]
Wat had Van Peel wel kunnen doen: Trevor Noah of balletje, balletje, balletje?
Trevor Noahs I wish you would staat nu op Netflix.[62] De pandemieshow van deze komiek, die qua intelligentie en vermogen om het publiek aan het denken te zetten, even goed scoort als Van Peel, bevat enkele grappen over samenzweringstheoretici. Noah blijft op de vlakte, heeft ook nauwelijks de kwestie diepgaand bestudeerd.
Noahs zachte behandeling van Trudeau - die ongemeen hard was tegen Covid-vrijheidsstrijders - zijn niet toegelichte afkeuring van het pandemiebeleid van Boris Johnson en Trump en zijn weigering om de polarisatie ter sprake te brengen (het blijft bij een 'we waren allemaal kwaad') geven evenwel goed aan dat Noah net zoals Van Peel binnen de consensus denkt. Toch doet Noah iets anders dan Van Peel. Noah verbindt, eerder dan te verdelen of te dualiseren. Dat bereikt hij door met een grappige, zelfgebrouwde complottheorie af te komen over gluten en over een pandemie die door een moe gewerkte bevolking gewenst was.
Van Peel is minder glad dan Noah en dat past ook beter bij zijn persoon. In tegenstelling tot Noah kiest hij doorgaans voor een wat meer diepgaande, meer rationele behandeling van door hem aangekaarte thema's. Balletje, balletje, balletje bij Van Peel is stof wegblazen, echt nadenken en naar dieperliggende structurele problemen kijken.
Er zijn mooie 'complottheorieën' over de rol van banken tijdens de pandemiecrisis.[63] Aangewezen onderwerp voor Van Peel die graag streng is voor de banksector.
Ook het smartphonethema uit zijn show had verder uitgewerkt kunnen worden, gezien hun centrale rol (corona app, coronapaspoort, …) in de publieke discussie over COVID-19 -technologieën. De Nederlandse komiek Arjen Lubach maakte in 2020 een drie minuten filmpje over de corona-app waarin hij de vinger legde op de haastigheid van het beleid om in samenspel met de media de publieke opinie klaar te stomen voor het reddingsmiddel.[64] Pure waanzin die ook Van Peel kan brengen.
Van Peels behandeling van thema's zoals transhumanisme en technologieverblinding blijven tot dusver anekdotisch, terwijl deze krachten en stromingen dat helemaal niet zijn.[65] Ondersteund door eigen mythes, geleid door valse dilemma's en behept met eigen gebreken die te weinig onderkend worden,[66] zorgt technologieverblinding voor een resem van gewilde en ongewilde gevolgen. Het in kaart brengen van de ongewenste gevolgen en het starten van een reflectieproces vraag een brede waaier aan inzichten [67] Nadenken over proportionaliteit, functieverschuivingen,[68]misbruik van noodwetgeving en misbruiken bij nudging[69]…. Het zijn dingen die een intelligente komiek kan als hij zich daartoe zet. Van Peel kan dat, althans dat verwacht ik als trouwe fan.[70]
___________________________________________
[1] Jambon stelt zich zoals vele Vlaamse toppolitici verkiesbaar stellen voor het burgemeesterschap van Brasschaat zonder de job werkelijk te ambiëren omdat hij mikt op regeringsdeelname [2] 'Nonsens uitkramen, kan bijzonder verhelderend zijn.' De Morgen, 25 november 2017, https://www.demorgen.be/nieuws/michael-van-peel~b53a81c6/ [3] Oog voor economie is een goede reflex, maar heeft in mijn ogen ook beperkingen. Een van de grootste is dat een one size fits all verklaringsmodel wordt gepropageerd ('met economie kan je alles verklaren'). Zo'n model doet niet altijd volledig recht aan de werkelijkheid. Agency van het individu wordt wat naar achter gedrukt en de realiteit van keuzevrijheid wordt geweld aangedaan. Hoe organiseer je bijvoorbeeld een staat en zijn bestuur? Welk model van bureaucratie implementeer je? Met follow the money kan je die vragen niet beantwoorden. Met de vrijheid als toetssteen wel. Zie wat volgt over het gepest van ambtenaren ('macht van de stempel'). [4] Michael Van Peel, Van Peel tot evenaar. Antwerpen-Dakar per Vespa, Antwerpen, Vrijdag Uitgeverij, 2016 (herdruk 2020), (289p), p. 108-109 en 113. Ambtenaren beschikken immers over de ‘macht van de stempel’: “dat type ambtenaren zijn geen helpende gidsen, maar tegenwerkende cipiers. Ze zeggen liever ‘dat zal niet gaan, meneer’ of ‘dat is mijn probleem niet’ dan ‘zo los je dat op’ en ‘exact dit hebben we nodig’ Op zo’n moment ben je nergens met economie en beweringen dat al onze opvattingen, ideeën, cultuur maar bovenbouw zijn, het onbelangrijke gecreëerde. Het vrijheidminnend hart voegt aan het economisch element van zijn shows dus een belangrijke component toe waardoor iets ruimer tot stand wordt gebracht dan het aanhoren van een cursus politieke economie. Een ethos of levenshouding komt tot stand, die bij mij en mijn naar kwaliteit zoekende familieleden, een snaar beroert. [5] Michael Van Peel, Van Peel tot evenaar, p. 63. Zie hierover Belga, 'Inkomsten uit GAS-boetes exploderen door slimme camera's', De Morgen, 21 januari 2020, https://www.demorgen.be/nieuws/inkomsten-uit-gas-boetes-exploderen-door-slimme-camera-s~b1e63811/ [6] Michael Van Peel, Van Peel tot evenaar, p. 63-64 [7] ‘Gedragswijzigingen', antwoorden bestuurders en politici in koor, ''maar we zullen niet te veel gebruik maken van de GAS-boetes en ze enkel gebruiken als stok achter de deur”. Bij Van Peel komen ze met die geruststelling niet weg. Hij geeft een prachtige beschouwing over een overheid die zijn burgers als kleine kinderen behandelt en vaststelt dat ”die stokken achter de deur schadelijker zijn voor de vrije geest dan een klap in het gezicht” (Michael Van Peel, Van Peel tot evenaar, p. 64 met een bespreking van de Tocqueville’s mild despotisme). [8] Liga, 'Nummerplaatherkenning en Big Brother op de werkvloer winnen Big Brother Award', 30 mei 2013, via https://mensenrechten.be/nieuwsberichten/nummerplaatherkenning_en_big_brother_op_de_werkvloer_winnen_big_brother_awa . Zie ook de website van Privacy First voor een overzicht van hun dossiers, onder meer rond nummerplaatherkenning: https://www.privacyfirst.nl [9] Michael Van Peel, Van Peel tot evenaar, p. 119 [10] Er schuilt een moedige prepper in Van Peel. Zijn reflecties over angst als iets waarvoor je niet hoeft te kiezen, zijn exemplarisch en leerrijk. Zie Michael Van Peel, Van Peel tot evenaar, p. 132. [11] Michael Van Peel, Van Peel tot evenaar, p. 132 [12] Dus jongeren duiken niet op in de mortaliteitscurves. Wel blijkt uit cijfers van begin 2022 dat sommige gezonde jongeren wel in het ziekenhuis belanden, zij het nauwelijks op intensieve. Zie de cijfers in Barbara Debusschere,'Het plaatje is heel anders dan een jaar geleden: wie belandt vandaag nog in het ziekenhuis met Covid-19? En in welke fase zitten we nu?', De Morgen, 29 januari 2022, https://www.demorgen.be/nieuws/het-plaatje-is-heel-anders-dan-een-jaar-geleden-wie-belandt-vandaag-nog-in-het-ziekenhuis-met-covid-19-en-in-welke-fase-zitten-we-nu~be59bf26/ [13] Maurice de Hond , 'De oversterfte-piek als apotheose van de Covid-19 periode, MDH Blogs, 14 januari 2023, https://maurice.nl/2023/01/14/de-oversterfte-piek-als-apotheose-van-de-covid-19-periode/ [14] Vgl. Bert De Munck, Leven en laten leven. Een kritische geschiedenis van de pandemie, Aalter, Ertsberg, 2022, (304p.), 87 [15] ‘We beschikten al vroeg over de gegevens dat de vaccins niet 100% efficiënt waren’…. ‘Al in maart 2021 verschenen er wetenschappelijke artikels die ons vertelden dat groepsimmuniteit door vaccinatie niet mogelijk was.’, aldus Jean-Michel Dogné in Christophe Degreef, 'Jean-Michel Dogné (vaccinveiligheidsexpert EMA): Meer meldingen van bijwerkingen covidvaccin dan bij andere medicijnen. Statistisch voordeel reëel, maar mensen krijgen te weinig informatie over risico's en baten', Doorbraak, 24 maart 2022, https://doorbraak.be/jean-michel-dogne-vaccinveiligheidsexpert-ema-meer-meldingen-van-bijwerkingen-covidvaccin-dan-bij-andere-medicijnen/ [16] Een politiek gefocust op coronapassen met te veel vertrouwen in het vaccineren van massa’s niet zou werken, temeer omdat het opbouwen van herd immunity via vaccins te traag verloopt en muterende virussen met deze vaccins niet tegengehouden worden. [17] Ze geven van een vals gevoel van veiligheid en genereren daardoor meer besmettingen; ze dragen ondanks hun dwangkarakter niet bij aan een toename van de vaccinatiegraad; ze leiden tot een afbouw van de sociale cohesie; accentueren de digitale kloof en vormen een last voor de lokale economie in sommige buurten. Dit zijn de bevindingen van het in 2021-2022 bevoegde Belgische expertencomité (de GEMS), dat desondanks blijft vasthouden aan de gezondheidspas. Deze lijst van aanzienlijke bezwaren is tussen haakjes volgens de wetenschappelijke literatuur nog veel langer. K. Bardosh et al. ‘The unintended consequences of COVID- 19 vaccine policy: why mandates, passports and restrictions may cause more harm than good’, BMJ Global Health 2022;7, 7-22; T. Luster et al., ‘Promoting Vaccination from a Human Rights and Equity Perspective: Lessons from the Israeli “Green Pass”’, European Journal of Risk Regulation, 2021, vol. 12, 308–320 (deze auteurs gaan in op de privacyimplicaties, op de weerslag op gelijkheid en op publieke vertrouwen in de overheid). Eveneens: L. Roncati & M. Roncati. ‘COVID-19 “Green Pass”: a Lesson on the Proportionality Principle from Galicia’, European Journal of Health Law, 2021, vol. 28(5), 525-532; M. Milonanovic, ‘Covid Passes and Non-Discrimination’, EJIL:Talk, 14 december 2021 Men leze, als P. De Hert, 'Het CST als vaccinatie-duwtje. Nudging in mensenrechtenperspectief', Tijdschrift voor Mensenrechten (TVMR), 2022, vol. 20, nr. 2, 14-17 via https://mensenrechten.be/tijdschriften/index. Over het standpunt van de GEMS en de Belgische Autoriteit Gegevensbescherming inzake het CST of de coronapas, Tim Verheyden, Van "polariserend" tot "schending van de privacy": Covid Safe Ticket blijft onder vuur liggen', VRT news, 11 november 2021, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/11/09/cst-draagvlak-kritiek/ Erika Vlieghe geeft een zeer magere verdediging van het beleid rond de coronapas, maar geeft zelf toe dat het belang ervan overschat werd: "“In een vroege fase van de vaccinatie was het wel nuttig. Als je op dat moment activiteiten beperkte tot gevaccineerden, kon je ervan uitgaan dat mensen minder besmettelijk zouden zijn en minder ziek zouden worden. Wij zagen dat als een soort van risicoreductie in die vroege fase. Het probleem was dat men het bleef gebruiken en het als een uniek instrument begon te zien, iets zwart-wit. Terwijl het maar één maatregel was van vele anderen. Vaccineren is één ding, je moet ook testen, je moet ventileren enzovoort." zie Joël De Ceulaer, 'Erika Vlieghe: ‘We hebben het mensen nodeloos moeilijk gemaakt’, De Morgen, 21 oktober 2022, https://www.demorgen.be/nieuws/erika-vlieghe-we-hebben-het-mensen-nodeloos-moeilijk-gemaakt~b6c95f46/ [18] Kevin Van Den Panhuyzen & Kris Hendrickx, 'La Boum in Ter Kamerenbos: ‘Dit is wat gebeurt als je een groep lang negeert’, Bruzz, 5 april 2021, https://www.bruzz.be/analyse/la-boum-ter-kamerenbos-dit-wat-gebeurt-als-je-een-groep-lang-negeert-2021-04-05 [19] Van Peels schieten op de persoon doet denken aan de aanvallen van Alex Agnew op bakfietsgebruikers en zijn beide onwaardig. Het publiek bij Van Peels show was alleszins discreet met lachreacties op zo’n penibele momenten. [20] Hij leest en schrijft columns in De Morgen en De Standaard, twee kranten die duidelijk kozen voor het Vivaldi-coronabeleid en er ook voor zorgden dat kritiek op dissonante stemmen wel, maar de dissonante stemmen zelf niet aan bod kwamen. [21] Maurice de Hond over de wijze waarop de media de afgelopen drie jaar hebben gefunctioneerd: schoothondjes in plaats van waakhonden van de democratie (in 'Een interview waar ik verdrietig van word', MDH Blogs, 12 februari 2023, https://www.maurice.nl/2023/02/12/interview-verdrietig/ )/. Over de gezagsgetrouwheid van de media in Vlaanderen en Nederland en het rally round the flag-mechanisme, leze men M. Boudry & J. De Ceulaer, Eerste hulp bij Pandemie. Van acherafklap tot zwarte zwaan, Tielt: Lannoo, 2021, 201-204 [22] Ivan Van de Cloot, 'Expertise, beleid en communicatie, Doorbraak, 14 februari 2022, https://doorbraak.be/communicatie/ [23] M. Chini, 'How to sell an epidemic': a Marc Van Ranst conspiracy theory, explained, The Brussels Times 18 februari 2021, https://www.brusselstimes.com/news/belgium-all-news/155486/ho...cy-theory-explained-chatham-house-pandemic-vlaams-belang-h1n1 [24] We verwezen reeds naar het uitstekend privacywerk van VRT journalist Tim Verheyden rond de coronapas, terzelfdertijd groot zelfverklaarde strijder tegen complottheoriën waarover later meer. [25] Bijv. Barbara Debusschere, ‘De toekomst is onvoorspelbaar. Dat heb ik op de vreselijkste manier geleerd. Interview met Herman Goossens’, De Morgen, 25 juni 2022, https://www.demorgen.be/nieuws/herman-goossens-de-toekomst-is-onvoorspelbaar-dat-heb-ik-op-de-vreselijkste-manier-geleerd~b94f221a/ Microbioloog Herman Goossens roept in elk interview ongenuanceerd op tot 'maximaal vaccineren' en blijft volhouden dat de Coronavaccins van 'topkwaliteit' zijn. Toch wemelt het in zijn media interventies van kritische bedenkingen en suggesties voor bijsturing van het te eenzijdig door virologen bepaald pandemiebeleid. Zo acht hij het Belgisch testbeleid ondermaats omdat niet alle bestaande alternatieven op het vlak van testen ernstig werden genomen. Goossens staat onder meer stil bij voorstellen tot sneltests in bedrijven en bij het Belgisch conservatief vasthouden onder druk van experts aan 'diepe neuswissers'. Over het Belgisch testbeleid als pestbeleid van ongevaccineerden: P. De Hert & K. Wijshof, 'Hoe zit het met de coronapas en de rechten van mensen die een infectie hebben doorgemaakt?', Knack, 23 december 2021, 3p. via https://www.knack.be/nieuws/belgie/hoe-zit-het-met-de-coronapas-en-de-rechten-van-mensen-die-een-infectie-hebben-doorgemaakt/article-opinion-1815455.html P. De Hert & Kr. Wijshof, 'Gevaccineerd, of hersteld? Gelijke rechten voor iedereen', De Juristenkrant 2021, afl. 440, 12-13. Bij Goossens tref je fijne reflecties aan, verder uitgewerkt in wetenschappelijke publicaties, over de sturing van de politiek door een beperkte groep experten, over disciplinaire gevechten tussen wetenschappers, wetenschappelijke starheid en de nood aan gedragscodes. Zijn onderzoek geeft sterke steun aan de voorstellen uitgewerkt in het Wintermanifest. [26] Patrick Loobuyck (academicus) herinnert eraan dat er twee soorten vaccinweigeraars zijn: de rabiate antivaxers en de mensen die vooral twijfelen aan de coronavaccins. “Die laatste groep kan ook heel gepikeerd reageren als ze over dezelfde kam geschoren worden met de antivaxers. Zij voelen zich daardoor nog meer in de hoek geduwd” (in Cathy Galle (Interview), ‘Waarom het vaccindebat verhardt: We moeten stoppen met antivaxers als tweederangsburgers te zien’, De Morgen 30 september 2021,https://www.demorgen.be/nieuws/waarom-het-vaccindebat-verhardt-we-moeten-stoppen-met-antivaxers-als-tweederangsburgers-te-zien~b9736b74/). [27] "I wish to argue that overarching categories such as science/anti-science far from making us better understand what is going on trap us into dualist divides within which techno-social and historical specificity of the context in which misinformation spreads is lost" (A. Prasad, 'Introduction: Interrogating STS at the Time of COVID', Science, Technology and Society, 2023, vol. 28(1), 7–13), 9). [28] Wegens het niet voorhanden hebben van een uitgeschreven tekst van Welcome to the rebellion zijn de aangehaalde passages nooit letterlijke citaten. Een echo van die passages zit in de interviews die Van Peel geeft. Vgl. "Ik heb daar zeker mijn bedenkingen bij gehad, maar het probleem is dat je dan vrij snel bijval krijgt van mensen waar je liever niet mee wordt geassocieerd. Kritiek op de avondklok wordt dan omarmd door mensen die vinden dat de coronapas en de Jodenster iets met elkaar te maken hebben. Het gevolg is dat je zwijgt, omdat je niet wil dat Vlaams Belang of een zotte antivaxer met je mening gaat lopen" (Van Peel in Jasper Van Loy, '‘Met antivaxers lachen is zoals grappen over de vrouwonvriendelijke kanten van de islam maken tegen een diepgelovige’', De Morgen, 9 april 2022, https://www.demorgen.be/tv-cultuur/met-antivaxers-lachen-is-zoals-grappen-over-de-vrouwonvriendelijke-kanten-van-de-islam-maken-tegen-een-diepgelovige~b62fb1ac/ ) [29] Els van Doesburg, 'Wie niet meer vrijuit durft te spreken, durft uiteindelijk niet meer vrijuit te denken', De Morgen, 3 februari 2023, https://www.demorgen.be/meningen/wie-niet-meer-vrijuit-durft-te-spreken-durft-uiteindelijk-niet-meer-vrijuit-te-denken~b67e45564/ [30] De organisatoren verwezen naar 'vrijheid, democratie, mensenrechten en respect voor de grondwet'; demonstranten gebruikten slogans zoals ‘Remember 1930’s Germany? You are living it!’). Zie hierover Ruud Goossens & Dorien Colman, '50.000 deelnemers aan coronabetoging in Brussel', De Standaard, 23 januari 2021, |https://www.standaard.be/cnt/dmf20220123_93428888 [31] In 22 'ontwikkelde' landen waren gevaccineerden bereid om ongeïnfecteerden uit te sluiten van familierelaties (maar niet omgekeerd). Vooral in de Verenigde Staten, maar ook elders, spraken vele gevaccineerden zich uit voor een beperking van de rechten van ongevaccineerden. Alexander Bor, Frederik Jørgensen & Michael Bang Petersen, 'Discriminatory attitudes against unvaccinated people during the pandemic' Nature, 2023, Issue 613, p. 704–711, https://doi.org/10.1038/s41586-022-05607-y [32] Alexander Bor, Frederik Jørgensen, Marie Fly Lindholt & Michael Bang Petersen, 'Moralizing the COVID-19 Pandemic: Self-Interest Predicts Moral Condemnation of Other's Compliance, Distancing, and Vaccination', Political Psychology, 6 May 2022, 23p. https://doi.org/10.1111/pops.12835 [33] Alexander Bor, Frederik Jørgensen & Michael Bang Petersen, 'Discriminatory attitudes against unvaccinated people during the pandemic' Nature, 2023, Issue 613, 704–711. Zie ook M. Desmet, De psychologie van totalitarisme, Kalmthout, Pelckmans, 2022, 271p. [34] Er is ook geen bewijs gevonden van discriminerend gedrag van ongevaccineerden tegen gevaccineerden. Zie Alexander Bor, Frederik Jørgensen & Michael Bang Petersen, 'Discriminatory attitudes', p. 704–711 [35] Frederik J. Jørgensen, Alexander Bor & Michael Bang Petersen. 'Increased Pressure Lowers Trust Among Unvaccinated: Effects of the Announcement of Re-introducing Covid-passports in Denmark.', PsyArXiv. 23 november 2021 29p. . doi:10.31234/osf.io/j49zg. [36] De show bevat naast een kritiek op de avondklok, een reflectie over de voorbije regelzucht met zijn gedetailleerde regeltjes die vervolgens toch nog verduidelijkt moesten worden (en nog meer detail kregen) omwille van verduidelijkingsvragen door ‘aandachtszoekers’. Het geheel resulteerde in een beleid van over-gecompliceerde regels zonder vertrouwen in de common sense van de burger. Vgl. over de twitterveldslagen over de vraag of tijdens een boswandeling in België een mondmasker moet gedragen worden, M. Boudry & J. De Ceulaer, p., 52-55 [37] Covid-kritiek stopt bij Van Peel eind 2020 bij de introductie van het vaccin. Kritiek daarop kan niet. Ik zie dat bij nog andere kritische denkers in mijn omgeving. Kritiek op lockdowns en sluitingen is één, invraagstelling van het vaccinatiebeleid is iets anders. Vgl. met de bevindingen van de Deense onderzoekers rond Michael Bang Petersen. Zij zien na een fase van constructieve medewerking aan beleid, door lockdown fatigue een eerste polarisatie ten aanzien van de overheid ontstaan in de loop van 2020, zeker wanneer de noodzaak van een beleid niet duidelijk was voor de burgers. De solidariteit tussen burgers zou in die periode niet negatief beïnvloed worden. Dat veranderde in 2021 met de invoering van het vaccin: " With the vaccines started the 3rd and final act of pandemic polarization." (Michael Bang Petersen in een tweet van 16 februari 2023 (https://twitter.com/M_B_Petersen/status/1626210541047013377) met verw. naar vindplaatsen van zijn onderzoeksresultaten) [38] We horen echo's van Conner Rousseau die tot laat in de pandemie blijft volhouden dat het vaccin het allerbeste wapen tegen het virus is en de mensen die zich laten vaccineren daarvoor beloond moeten worden via het CST. Zie P. Casteels, 'Conner Rousseau vs. Tom Van Grieken: ‘Ik denk niet dat al onze parlementsleden gevaccineerd zijn’ Knack, 21 december 2021, https://www.knack.be/nieuws/conner-rousseau-vs-tom-van-grieken-ik-denk-niet-dat-al-onze-parlementsleden-gevaccineerd-zijn/ M.b.t. de coronapas negeert Van Peel het wereldwijd gegeven dat landen die een coronapas introduceerden, vergaande beperkingen op de vrijheden maakten (K. Bardosh et al. ‘The unintended consequences of COVID- 19 vaccine policy: why mandates, passports and restrictions may cause more harm than good’, BMJ Global Health 2022;7, 7-22). Of België het met het CST en Nederland met de coronapas beter hebben gedaan: P. De Hert, 'Het CST als vaccinatie-duwtje. Nudging in mensenrechtenperspectief', Tijdschrift voor Mensenrechten (TVMR), 2022, vol. 20, nr. 2, 14-18. Vgl. "The effectiveness of vaccine mandates in reducing transmission is likely to be smaller than many might have expected or have hoped for and decrease over time. These issues have been widely discussed in the public arena, raising the idea that many current vaccine policies are no longer being guided by the best science but are rather being used to punish individuals who remain unvaccinated and to shape public opinion and compliance. Some governments have publicly admitted this much; in the words of French President Emmanuel Macron, the aim is to ‘piss off [the unvaccinated] ...to the end. This is the strategy" (K. Bardosh et al, p. 9). [39] Vgl. met deze passage uit een interview waarin Van Peel het niet vaccineren van kinderen vergelijkt met het bestormen van het Capitool: “De meest overtuigde complottheoretici hebben zelf een zwaar trauma moeten verwerken, zoals een overlijden van een dierbare, en proberen te snappen wat er gebeurt. Dat is een heel begrijpelijke reflex. Als ze die reflex gebruiken om kinderen van vaccins weg te houden of het Capitool te bestormen, dan stopt de individuele vrijheid om te denken en te doen wat je wil" (Van Peel in Jasper Van Loy, '‘Met antivaxers lachen') De verontwaardiging over het vaccineren van kinderen vindt zijn verklaring in de quasi minimale impact van het virus op kinderen en de gevolgen van vaccinaties op de natuurlijke immuniteit. Precies omwille van het voorzorgsbeginsel mag niet te snel worden toegestaan dat ouders een vaccinatie van kinderen kunnen krijgen of dat -30-jarigen verplicht gevaccineerd worden. Vgl. over het voorzorgbeginsel: K. Bardosh A. Krug, E. Jamrozi, et al., 'COVID-19 vaccine boosters for young adults: a risk benefit assessment and ethical analysis of mandate policies at universities', Journal of Medical Ethics, 2022, (13p.), 8-9. Vgl. kinderarts-immunoloog Levi Hoste (UZ Gent): "De vraag of kinderen onder de 12 jaar beter gewoon Covid doormaken dan wel beter een vaccin krijgen om de groepsimmuniteit op te krikken, is helaas niet eenduidig te beantwoorden. Naast de wetenschappelijke en medische aspecten zijn er ook ethische vragen te stellen bij het vaccineren van kinderen. Epidemiologen willen kinderen graag vaccineren om de hele samenleving te beschermen. Kinderen verspreiden het virus en onderhouden de viruscirculatie. Maar dan vaccineer je kinderen voor een hoger doel en dat zijn ethische en politieke vragen.” (…) “Stel dat we morgen starten met het vaccineren van kinderen dan zou ik geneigd zijn om enkel risicokinderen te vaccineren. Zeker voor kinderen die de infectie al doorgemaakt hebben.” (interview met Steven Vanden Bussche, 'Zit er winst in het vaccineren van gezonde lagereschoolkinderen?', Apache, 19 november 2021, via https://www.apache.be/2021/11/19/zit-er-winst-vaccineren-van-gezonde-lagere-schoolkinderen).; Jona Walk, 'Is het medisch-ethisch verdedigbaar om gezonde kinderen te vaccineren tegen Covid-19?' , 2021, https://www.jonawalk.com/blog/kinderen-vaccineren-tegen-covid-19 [40] De Deense wetenschapper Peter Gøtzsche vat het vaccinrealisme als volgt samen: "We moeten elk vaccin één voor één zorgvuldig evalueren en de voordelen en de nadelen ervan tegen elkaar afwegen, net zoals we dat bij andere geneesmiddelen doen en pas dan een mening vormen over de vraag of wij vinden dat het vaccin de moeite waard is voor eigen gebruik of om het aan te bevelen aan andere mensen" (Peter C. Gøtzsche, Vaccines: truth, lies and controversy, Art People, 2020, p.4)..Het boek is in het Nederlands vertaald als Vaccinaties: waarheid, leugen en controverse (https://lemniscaat.nl/boeken/vaccinaties-waarheid-leugen-en-controverse). Misleidend is dan weer Marleen Finoulst & Wietse Wiels, Vaccineren. Doen of laten? Academic and Scientific Publishers, 2021. Men leze de recensie van Klaas Nollet, 'Vaccineren. Doen of laten?' De Maakbare Mens, 2021, https://www.demaakbaremens.org/vaccineren-doen-of-laten/ [41] K. Bardosh A. Krug, E. Jamrozi, et al., p. 1. [42] Zie mijn uiteenzetting hierover gegeven in het Parlement: P. De Hert, ‘La vaccination obligatoire et le covid safe ticket (CST)’, in La vaccination obligatoire et le covid safe ticket (CST) - Vaccinatieplicht en covid safe ticket (CST) voor Commissie Gezondheid en gelijke Kansen/Commission de la Santé et de l’égalité des Chances), verslag opgesteld door Kathleen DEPOORTER, Parl. Doc, 55K2670, DOC 55 2670/002, 55th Session (2021-2022), 380-408 & 1120-1140 via https://www.dekamer.be/FLWB/PDF/55/2670/55K2670002.pdf and https://www.dekamer.be/kvvcr/showpage.cfm?section=/none&leftmenu=no&language=nl&cfm=/site/wwwcfm/flwb/flwbn.cfm?lang=N&legislat=55&dossierID=2670 Over het do not harm principl bij vaccinatie, Maurice de Hond , 'De oversterfte-piek als apotheose van de Covid-19 periode, MDH Blogs, 14 januari 2023, https://maurice.nl/2023/01/14/de-oversterfte-piek-als-apotheose-van-de-covid-19-periode/ [43] Peter C. Gøtzsche, Vaccinaties: waarheid, leugen en controverse, Rotterdam, Lemniscaat, 2020, p.231 [44] Maurice de Hond , 'De oversterfte-piek als apotheose van de Covid-19 periode, MDH Blogs, 14 januari 2023, https://maurice.nl/2023/01/14/de-oversterfte-piek-als-apotheose-van-de-covid-19-periode/ ; 'Nog steeds Ster-reclame voor boosters vanaf 12 jaar', MDH Blogs,10 februari 2023, https://www.maurice.nl/2023/02/10/nog-steeds-ster-reclame-voor-boosters-vanaf-12-jaar/ [45] "Dit is niet zozeer om me te beschermen tegen Afrikaanse ziektes maar vooral tegen Afrikaanse grenswachters die smeergeld eisen voor elke volgens hen ontbrekende vaccinatiestempel. Zo wordt hier geen vaccin meer toegediend bij cholera omdat het weinig afdoend is en te veel bijwerkingen heeft (en besmetting eenvoudig te vermijden is door enkel zuiver water te drinken), maar je krijgt toch een stempel met het woord 'cholera' in je vaccinatieboekje, louter om grenswachters tevreden te stellen. Stempels hebben een magisch, hypnotiserend effect op ambtenaren. Ze geven banale papiertjes een aura van 'officiële toestemming'. Ik heb gehoord van reizigers die er gewoon zelf maken om eender welk document een zwaarwichtig aanzien te geven" (Michael Van Peel, Van Peel tot evenaar, p. 34) [46] K. Bardosh A. Krug, E. Jamrozi, et al, p. 3-4 met verw.; A. Malhotra, 'Curing the pandemic of misinformation on COVID-19 mRNA vaccines through real evidence-based medicine - Part 1', J.insul resist. 2022;5(1), a71. https://doi.org/10.4102/jir. v5i1.7. Eveneens, Erwin Annys, Fact Check. Neen, niet elke arts deelt de mening van de televisie-expert, Uitgeverij Moerasbever, december 2022, 400p. [47] "Wanneer iemand niet volledig gevaccineerd is, kan je gaan kijken of die persoon correcte informatie over de vaccins heeft gekregen,’ zo gaat André verder. ‘Als dat het geval is, en die persoon is een risicopatiënt, dan valt er eventueel iets te zeggen voor verplichte vaccinatie. Is de persoon echter correct geïnformeerd, maar is hij geen risicopatiënt – zoals jongeren of mensen die al infecties hebben doorgemaakt – dan kan je de individuele verantwoordelijkheid van die persoon de doorslag laten geven. Vaccineren heeft voor iedereen baten, maar voor niet-risicogroepen zijn die niet altijd groot", E. André in 'Vaccinatie is nuttig, maar pas significant voordelig vanaf 50 jaar. Microbioloog Emmanuel André houdt opvallend gematigd discours, waarbij taboes sneuvelen’ (interview door Christophe Degreef), Doorbraak, 29 januari 2022, https://doorbraak.be/vaccinatie-is-nuttig-maar-pas-significant-voordelig-vanaf-50-jaar/. Zie ook Christophe Degreef, 'Morreale: ‘Tweede covidbooster is zoals griepvaccinatie. Wallonië nodigt alleen vijftigplussers actief uit voor covid-wintervaccinatie', Doorbraak, 27 juli 2022, https://doorbraak.be/morreale-tweede-covidbooster-is-zoals-griepvaccinatie/ [48] Pierre Van Damme: “Wie zich niet liet vaccineren, was te dom”, Pmagazine, 1 februari 2023, https://pnws.be/pierre-van-damme-wie-zich-niet-liet-vaccineren-was-te-dom/ [49] Zie over deze vaststellingen, Christophe Degreef, 'Hoge Gezondheidsraad geeft de vaccinrealisten gelijk Plots blijken de verfoeide hoorzittingen over verplichte vaccinatie beleid geworden', Doorbraak, 8 juli 2022, https://doorbraak.be/hoge-gezondheidsraad-geeft-de-vaccinrealisten-gelijk/ Zie over natuurlijke immuniteit D. Waldman 'SARS- CoV-2, the emperor’s new clothes and medical tyranny', Clin J Nurs Care Pract. 2022; vol. 6, (9-13) ihb p. 10 via https://www.nursingpracticejournal.com/articles/cjncp-aid1040.pdf (DOI: 10.29328/journal.cjncp.1001040) [50] 'Why do intelligent people often believe untruths? The effects we can all look out for to stop us falling into the same trap', The Naked Emperor Newsletter, 26 januari 2023, https://nakedemperor.substack.com/p/why-do-intelligent-people-often-believe [51] David Robson, 'Why smart people are more likely to believe fake news', The Guardian, 1 april 2019, https://www.theguardian.com/books/2019/apr/01/why-smart-people-are-more-likely-to-believe-fake-news [52] Jorn Lelong, 'Nieuwe Sciensano-studie toont grote verschillen in vaccinatiegraad Belgen', De Morgen, 1 februari 2023, https://www.demorgen.be/snelnieuws/nieuwe-sciensano-studie-toont-grote-verschillen-in-vaccinatiegraad-belgen~b3be08d3/ [53] Het Center for Disease Control (CDC) wees al vroeg op het opvallende verschil in COVID-19-infectie- en sterftecijfers tussen verschillende raciale en etnische groepen en stelde "Ras en etniciteit zijn risicomarkers voor andere onderliggende aandoeningen die van invloed zijn op de gezondheid". Amit Prasat (A. Prasat, p. 98 en 105) bespreekt deze studies met verwijzingen naar https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/covid-data/investigations-discovery/hospitalization- death-by-race-ethnicity.html. De link werkt evenwel niet [54] "I wish to argue that overarching categories such as science/anti-science far from making us better understand what is going on trap us into dualist divides within which techno-social and historical specificity of the context in which misinformation spreads is lost" (A. Prasad, 'Introduction: Interrogating STS at the Time of COVID', Science, Technology and Society, 2023, vol. 28(1), 7–13), 9). [55] Vgl. Pierre Van Damme (UAntwerpen) die het heeft over communicatieproblemen bij anderstaligen 'die soms niet op de hoogte zijn dat er een vaccinaanbeveling is' en daarvoor pleit om 'meer kennis bij de bevolking over gezondheid en vaccinaties opkrikken, te beginnen bij de scholen' (in Jorn Lelong, 'Nieuwe Sciensano-studie toont grote verschillen in vaccinatiegraad Belgen', De Morgen, 1 februari 2023). [56] “Mensen van Afrikaanse origine zagen bijvoorbeeld dat het virus bij hun familieleden en vrienden in Afrika aanvankelijk minder hard toesloeg. Daardoor voelden sommigen misschien minder de noodzaak om zich te laten vaccineren” (Jan De Maeseneer (UGent) Aangehaald in Jorn Lelong, 'Nieuwe Sciensano-studie toont grote verschillen in vaccinatiegraad Belgen', De Morgen, 1 februari 2023). [57] A. Prasad, 'Anti-science Misinformation and Conspiracies: COVID–19, Post-truth, and Science & Technology Studies (STS)'. Science, Technology and Society, 2022, vol. 27(1), (88–112), 97-100 [58] "Political rhetoric descended into moralising, scapegoating, and blaming using pejorative terms and actively promoting stigma and discrimination as tools to increase vaccination. This became socially acceptable among pro-vaccine groups, the media, and the public at large, who viewed full vaccination as a moral obligation and part of the social contract. The effect, however, has been to further polarise society—physically and psychologically—with limited discussion of specific strategies to increase uptake especially in communities where there would be disproportionately larger individual and societal benefits. There is rarely a discussion of who and why people remain unvaccinated. Vaccine policy appears to have driven social attitudes towards an us/them dynamic rather than adaptive strategies for different communities and risk groups" (K. Bardosh et al. ‘The unintended consequences of COVID- 19 vaccine policy', p. 4) [59] https://racebaitr.com/2019/10/01/even-when-black-conspiracy-theories-are-misguided-they-are- not-nonsensical/. Butts toont aan dat samenzweringstheorieën onder de zwarte gemeenschap vaak de lange geschiedenis van wantrouwen weerspiegelen, gegroeid als gevolg van rassendiscriminatie en uitbuiting. Ze benadrukt hoe we, om een actie of gebeurtenis goed te begrijpen, de geschiedenis van het heden moeten nagaan. Uitvoerig over Amber Butts standpunt: A. Prasad, 'Anti-science Misinformation and Conspiracies', p. 95-100. [60] A. Prasad, p. 101. [61] Bij het uitspreken van het woord 'vrijheid' ziet Van Peel voor zich een bestorming van het Capitool. [62] Sean L. McCarthy 'Stream It Or Skip It: ‘Trevor Noah: I Wish You Would’ On Netflix, ‘The Daily Show’ Host Learns About Schadenfreude', Decider, 23 november 2022, https://decider.com/2022/11/23/trevor-noah-i-wish-you-would-netflix-review-stream-it-or-skip-it/ Zie ook Adrian Horton, 'Trevor Noah: ‘The pandemic has given people a million reasons to quit their jobs’, 15 oktober 2021, Guardian, https://www.theguardian.com/culture/2021/oct/15/trevor-noah-pandemic-late-night-tv [63] 'Where all Conspiracies Begin and End - the Banking system creating Money out of Thin Air. The reality of the banking system', The Naked Emperor’s Newsletter, 31 januari 2023, https://nakedemperor.substack.com/p/where-all-conspiracies-begin-and [64] Arjen Lubach, 'Corona-app | Zondag met Lubach (S11)', 12 april 2020, https://www.youtube.com/watch?v=S2g0GiCHyJE [65] Vgl. "Kennis en technocratie leiden de aandacht af en helpen te voorkomen dat we de moeilijke vragen stellen en de ‘ongemakkelijke waarheden’ onder ogen zien. '" (Bert De Munck, p. 298) [66] Over de gebreken en mythen in G. Ishmaev, M. Dennis, &. J. Hoven, ‘Ethics in the COVID-19 pandemic: myths, false dilemmas, and moral overload’, Ethics and Information Technology, 2021, vol. 23 (Suppl 1), (19–34) [67] Bardosh identificeert volgende inzichten om de ongewilde gevolgen van een technologie zoals coronapassen te begrijpen: Inzichten uit de gedragspsychologie (reactiviteit, cognitieve dissonantie, stigmatisering en wantrouwen), inzichten uit politiek en recht (effecten op burgerlijke vrijheden, polarisatie en mondiaal bestuur), inzichten over sociaal-economische drivers (effecten op ongelijkheid, capaciteit van het gezondheidsstelsel en maatschappelijk welzijn) en over de gevolgen van gezondheidstechnologische toepassingen op wetenschappelijke integriteit en gezondheiswetenschappen (ethische erosie en afbrokkelend regelgevend toezicht). K. Bardosh et al. ‘The unintended consequences of COVID- 19 vaccine policy', p. 3. [68] Een technologie die voor een doeleinde wordt ingevoerd, wordt vervolgens ook nog voor andere doeleinden ingezet [69] Technologie op vrijwillige basis wordt via economische en sociale stimulansen de facto verplicht. [70] De hoger belichte elementen van zijn shows over verkeerscamera's en boetesystemen bewijzen dat. Technologie is geen rechts of links thema en de verblinding treft breed. Als Van Peels shows absoluut een linkse boodschap moeten hebben dan had hij het valse dilemma kunnen doorprikken dat achter de dualisering gevaccineerden v. ongevaccineerden schuilgaat. Morele conflicten komen vaak voort uit slechte beslissingen die in het nabije verleden zijn genomen (afbouw ziekenhuisbedden, invoeren managementmodellen in de zorg) (Zie Erwin Annys, Fact Check. Neen, niet elke arts deelt de mening van de televisie-expert, Uitgeverij Moerasbever, december 2022, 400p.). Andere, meer sociale beslissingen in het verleden (zoals het behoud van het aantal ziekenhuisbedden) hadden het dilemma voorkomen.G. Ishmaev, M. Dennis, &. J. Hoven, p. 22.
Graag de tekst lezen met voetnoten onderaan elke pagina? Hier kan je hem downloaden: